OKUMA TEKNİĞİ

Öğretim, genelde ve temelde okumaya dayanır. Bir başka deyişle, hemen hemen bütün dersler ve gerçek yaşam, iyi bir okuma becerisi ve alışkanlığı kazanmış olmayı gerektirir.

Dil eğitiminde temel amaç, kişilerin “anlama” ve “anlatma” gücünü geliştirmektir. Anlama ile ilgili etkinlikler “okuma” ve “dinleme”; anlatma ile ilgili etkinlikler ise “konuşma” ve “yazmadır”. İşte bir dil burada belirtildiği gibi iki temel etkinliğe dayalı dört beceriden oluşur: Dinleme, konuşma, okuma, yazma. Bu söylediklerimizi bir çizelge halinde şöyle gösterebiliriz:
İletişim açısından bakarsak, dili oluşturan dört temel beceriden “dinleme ve okuma” (anlama) etkinliklerinde biz alıcı; “konuşma ve yazma” (anlatma) etkinliklerinde ise verici durumundayız.

Okumanın Niteliği
Okuma, bir yazıyı, sözcükleri, cümleleri, noktalama işaretleri ve öteki öğeleriyle görme, algılama ve kavrama sürecidir. Sesli okuma durumunda buna dudak, dil ve gırtlak gibi ses organlarının işlevi de katılır. İyi okuma, gözün, zihin ve ses organlarının iyi bir eşgüdüm içinde çalışmasına bağlıdır. Biz okurken önce yazıdaki görsel simgeleri, yani sözcüklerin biçimlerini tanımaya çalışırız. Bu tanıma, zihnimizde birtakım çağrışımlar yapar, anlamları uyandırır. Bu anlamlarla daha önce edinmiş olduğumuz kavramlar arasında bir bağlantı kurarız, yazıyı seslendiririz. Bu üç işlem (tanıma, anlama, seslendirme) birbirini tamamlamış olur. Okumanın fizyolojik yönü dışında psikolojik ve toplumsal yönleri de vardır. Bir kişinin okumaya hazır oluşunda ve iyi okuma alışkanlıkları geliştirmesinde sağlık durumu, zekâ düzeyi, toplumsal çevresi ve kişinin yaşantıları ayrı ayrı rol oynar.

Neden Okuruz?

Neden okuruz? Ya da niçin okumalıyız? Bu soruları hiç düşündünüz mü? Öncelikle, okumaktaki amacımız nedir? Bunun çok iyi belirlenmesi gerekir. Çünkü amaçlı okuma, anlamayı artırır.
Okuma uzmanlarına göre okumanın 6 temel amacı vardır:
- Belirli bir iletiyi (mesajı) kavramak
- Önemli ayrıntıları bulmak
- Belli bir soruyu cevaplamak
- Okuduklarımızı değerlendirmek
- Okuduklarımızı uygulamak
- Eğlenmek

Okuma Yöntemleri
Amacımız, okuma yöntemini belirler. Genel olarak herkesin kullandığı üç çeşit okuma yöntemi vardır:
- Hızla göz atarak okuma: Bir fikir edinmek için yapılan okumadır.
- Eleştirel okuma: Ayrıntılı bir inceleme-değerlendirme gerektiren okumadır. Farklı düşünce ve kavramları içerir.
- Zevk için okuma: Salt eğlence amaçlı, hoş bir vakit geçirmeye yönelik okumadır.
Yukarıdaki bilgilerden yola çıkarak aşağıdaki okuma biçimlerinin yöntemlerinin neler olduğunu söyleyiniz;
– Kiralık ya da satılık ev bulmak amacıyla gazete ilan ve reklamlarını okumak.
– Bir düşünce eserini okuyup, irdelemek, değerlendirmek.
– Bir romanı okumak.
Cevap: Kiralık ya da satılık ev bulmak amacıyla gazete ilan ve reklamlarını okumak, hızla göz atarak okuma; bir düşünce eserini okuyup irdeleyip değerlendirmek amacıyla okumak, eleştirel okuma; bir romanı günlük işlerden, ders kitaplarından uzaklaşıp kafamızı rahatlatmak amacıyla okumak da zevk için okuma yöntemidir.
Okuma Türleri
Okuma, sesli ve sessiz olmak üzere ikiye ayrılır. Bir de sesli okumaya benzemekle birlikte bazı özellikleriyle ondan ayrılan inşat (yüksek sesle şiir okuma) vardır. Şimdi okuma türleri üzerinde kısaca duralım:
Sesli Okuma
Sesli okuma, gözle algılanıp zihinle kavranan sözcüklerin ya da sözcük kümelerinin konuşma organlarının yardımı ile söylenmesidir. Bu tür okumanın tam ve başarılı olabilmesi için yazıdaki anlamın kavranmasına, sesin ton ve vurgu bakımından ayarlanmasına ihtiyaç vardır. Metni anlamadan iyi bir sesli okuma yapılamaz. Sesli okumada başlıca amaç, yazının doğru ve konuşma dilinin özelliklerini yansıtacak biçimde seslendirilmesidir. İyi bir sesli okuma, dinleyenleri etkiler ve onlara zevk verir.
Sessiz Okuma
Sessiz okuma, ses organlarından herhangi birini hareket ettirmeden, gövde ve baş hareketleri yapmadan, yalnız gözle yapılan okumadır. Sesli okumaya göre daha hızlı bir okuma türüdür. Sessiz okuma, anlamı çok çabuk kavrama olanağı sağlar. Gençler ve yetişkinler için yaşamda, bir iş ya da bir meslekte en çok gerekli olan, bu tür okuma becerisi ve alışkanlığıdır.
Yüksek Sesle Şiir Okuma (İnşat)
Edebi değer taşıyan şiirlerin, duygu ve düşünce özelliklerini yansıtacak biçimde yüksek sesle okunmasına, eski terimle inşat deniyordu. Yüksek sesle şiir okumada, sesin tonu, vurgu, jest ve mimikler abartıya kaçmadan iyi ayarlanmalıdır.